Dünya nüfusu hızla artmakta, teknoloji her geçen gün gelişmekte, gelişen teknoloji ile endüstrileşme artmakta ve tüm değişiklikler beraberinde yaşam standartları da değişmektedir. Tüm bunlar üretilen atıkların türüne ve miktarına da yansımaktadır.
Bu gelişme ve değişmeler ile;
-Çevrenin kirliliğinin arttığını,
-Sınırlı olan doğal kaynakların azaldığını,
-Çevre ve insan sağlığı olumsuz yönde etkilendiğini düşünmemek imkânsızdır.
Tüm bunlar atığın kaynakta yönetimini zorunlu hale getirmektedir. “Atık” kullanılamayan, kullanıldıktan sonra atılan değersiz madde değildir; çevreye ve ekonomiye kazandırılan bir değerdir. Örneğin; atık camlar tekrar cam ürünlere; plastik atıklar elyaf, dolgu malzemesi, otomobil parçası gibi birçok maddeye dönüşebilmektedir. Bunun yanı sıra organik atıklar komposta dönüşerek toprak iyileştirici olarak kullanılabilmektedir.
Bu bağlamda, “Sıfır Atık” terimi karşımıza çıkmakta ve atık yönetimi hususunda önemli bir yer teşkil etmektedir. Sıfır atık yönetimi; oluşan atıkların tekrar değerlendirilmesi ve atık oluşum sebeplerinin gözden geçirilerek atığın oluşum esnasında önlenmesini hedefleyen bir atık yönetim felsefesi olarak tanımlanmaktadır. Geri dönüşüm ve geri kazanım sistemlerinin oluşturulması ve toplumca etkin kullanılması için bu bilincin oluşturulması gerekmektedir.
Sıfır Atık yönetimi sayesinde büyük miktarda tasarruf, daha üretim esnasında atığın en aza indirgenmesi ile yapılmaktadır. İlk etapta istenilen; atığın oluşmasının önlenmesi, eğer bu sağlanamıyorsa da atığın kaynağında azaltılmasıdır. Daha sonra atığın yeniden kullanımı, eğer bu da mümkün olmuyorsa önce geri dönüşüm ve sonra enerji geri kazanımı amaçlanır. Uygulanan bu yöntemlerden sonra elimizde kalan atığa ya da bu yöntemleri uygulayamadığımız atığa yapılacak en son işlem bertaraf veya enerji kazanımı gibi yöntemlerdir. Unutmayalım ki “önlemek ödemekten daha az maliyetlidir.”
Sıfır Atık Yönetimi
1-Veri Toplama: Kurum içi ofis ve diğer ünitelerde (yemekhane, fotokopi, vb.) kaynağına göre çıkabilecek atık türü ve miktarlarının belirlenmesi, atık biriktirme yöntemlerinin ortaya konulması, sıfır atık yönetim merkezine ilişkin mevcut atık yönetiminin incelenmesi çalışmalarını kapsamaktadır.
2-Atık Azaltım Seçeneklerini Belirleme: Veri analizi sonuçları değerlendirilerek, ofislerde ve diğer ünitelerde meydana gelen atık oluşumunun mümkün olduğunca önlenmesi ve atık azaltım uygulamalarına yönelik aksiyonların belirlenmesi faaliyetleri bu adımda yürütülecektir.
3-Atık Ayrıştırma Uygulamaları ve Geri Kazanım Stratejilerini Belirleme: Mevcut atık yönetiminin incelenmesi sonrasında, bu süreçte kurum içinde kullanılacak konteyner türleri, ayrı toplanacak atık türleri, toplama yöntemleri ve sıfır atık yönetim merkezinin oluşturulmasına yönelik çalışmalar yapılacaktır. Atıkların geri dönüşüm ve geri kazanımına yönelik hedef ve aksiyonlar ile performans göstergeleri belirlenecektir.
4-İzleme ve Kontrol: İzleme ve kontrol sürecinde belirlenen hedef, aksiyon ve performans göstergeleri takip edilecektir. Bu hususta ayrıştırma verimi, ayrıştırılan atık miktarı, ekipman analizi, geri dönüşüm ve geri kazanım oranı izlenecek ve raporlanacaktır.
Sıfır Atık Yönetimi Uygulamalarının Avantajları
- Firma bütününde verimliliğin artması
- Temiz ortam kaynaklı olarak performansın artması
- İsrafın önüne geçildiğinden maliyetlerin azaltılması
- Çevresel risklerin azalmasının sağlanması
- Çevre koruma bilincinin kurum bünyesinde gelişmesine katkı sağlandığından çalışanların “duyarlı tüketici” duygusuna sahip olmasının sağlanması
- Ulusal ve uluslararası pazarlarda kurumun “Çevreci” sıfatına sahip olmasının sağlanması, bu sayede firma prestijinin arttırılmasıdır.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca, 2018 yılından 2023 yılına kadar uygulanacak strateji ve eylemleri içeren “Sıfır Atık Yönetimi Eylem Planı” hazırlanmış olup, bu plan sıfır atık yaklaşımının anlaşılmasını sağlamak, mevcut durumu ortaya koymak, hedeflere ulaşmak için eylemleri belirlemek ve tüm kurum/kuruluşlarda aşamalı olarak yaygınlaştırılmasını sağlamayı hedeflemekte ve sıfır atık yönetimi için bir yol haritası çizmektedir.
Sıfır Atık Projesi, Ankara’dan başlamak üzere aşamalı olarak tüm Türkiye’de hayata geçirilecektir. Projenin kamu kurum/kuruluşlarında, eğitim kurumlarında, alışveriş merkezlerinde, hastanelerde, eğlen-dinlen tesislerinde ve büyük iş yerlerinde uygulanması ve 2023 yılında tüm Türkiye’de uygulamaya geçilmesi hedeflenmektedir.